PRAWO
Wpływ upadłości na niektóre umowy cywilnoprawne
Czytaj więcej
Wypadek zagraniczny - co robić? Pobierz darmowy poradnik
-2.jpg)
Leasing, najem, zlecenie, pożyczka, kredyt – każdy, kto kiedykolwiek prowadził swój własny biznes doskonale wie, jakie prawa i obowiązki wiążą się z zawarciem tych umów. Sytuacja zmienia się jednak diametralnie, gdy jedna ze stron umowy ogłosi upadłość, a część z dotychczasowych zobowiązań może przestać obowiązywać.
W dzisiejszym artykule przedstawimy, jak ogłoszenie upadłości oddziałuje na wybrane rodzaje umów cywilnoprawnych, jakie prawa i obowiązki mają w takiej sytuacji strony.
Ogłoszenie upadłości najemcy nie powoduje automatycznego rozwiązania umowy najmu. Umowa trwa, a najemca, nawet w stanie upadłości, może nadal korzystać z wynajmowanego lokalu. Niemniej jednak procedura upadłościowa wprowadza szereg istotnych zmian w prawach i obowiązkach obu stron.
Syndyk, jako zarządca majątku upadłego, może podjąć decyzję o wypowiedzeniu umowy najmu, jeśli uzna, że jej kontynuowanie jest nieopłacalne dla masy upadłościowej. Musi jednak przestrzegać trzymiesięcznego terminu wypowiedzenia, niezależnie od tego, jakie terminy zostały ustalone w umowie. Możliwość skorzystania przez syndyka z tego uprawnienia uzależniona jest jednak od wydania stosownego postanowienia przez sędziego-komisarza. Taka sytuacja spowodować sporo komplikacji po stronie wynajmującego, który traci przewidywalność w zakresie długoterminowego wykorzystania lokalu i jest zmuszony poszukiwać nowego najemcy.
W przypadku ogłoszenia upadłości wynajmującego, jeśli przedmiot najmu został mu wcześniej wydany przez najemcę, co do zasady umowa pozostaje w mocy. Syndyk może jednak wypowiedzieć taką umowę zgodnie z jej postanowieniami, przepisami ogólnymi lub, podobnie jak w przypadku upadłości najemcy, na podstawie postanowienia sędziego-komisarza, z zachowaniem trzymiesięcznego okresu wypowiedzenia.
Jeśli jednak syndyk zdecyduje się zakończyć umowę przed jej planowym wygaśnięciem, wynajmujący będzie mógł dochodzić od masy upadłości odszkodowania za przedterminowe zakończenie umowy, jednakże jedynie w granicach określonych przepisami. Maksymalna wysokość odszkodowania to równowartość czynszu za 2 lata. Jest to znaczne ograniczenie, szczególnie w przypadku umów o wieloletnim okresie trwania, które były dla wynajmującego podstawą stabilnego dochodu.
Jeśli chodzi umowę pożyczki, to kluczowe znaczenie ma to (niezależnie od tego, która ze stron ogłosiła upadłość), czy przedmiot pożyczki został pożyczkobiorcy wydany. Jeśli pożyczka nie została jeszcze wydana przed ogłoszeniem upadłości, umowa wygasa z mocy prawa. W praktyce oznacza to, że pożyczkodawca nie ma obowiązku przekazania środków lub rzeczy pożyczkobiorcy. Taka sytuacja zabezpiecza interesy wierzycieli pożyczkodawcy, uniemożliwiając dalsze obciążenie masy upadłościowej.
Jeśli jednak pożyczka została już wydana, sytuacja wygląda inaczej. Pożyczkobiorca, nawet w przypadku upadłości, musi zwrócić środki zgodnie z warunkami umowy. Syndyk, zarządzający majątkiem upadłego, może w tej sytuacji dochodzić zwrotu pożyczki w imieniu wierzycieli. Co do zasady termin zwrotu nie ulega automatycznym zmianom.
Z kolei upadłość pożyczkodawcy ma mniejszy wpływ na obowiązki pożyczkobiorcy. Osoba lub firma, która zaciągnęła pożyczkę, nadal jest zobowiązana do jej spłaty w terminach określonych umową. Ogłoszenie upadłości pożyczkodawcy oznacza jednak, że wierzytelność ta staje się częścią masy upadłościowej. Wierzyciele pożyczkodawcy mogą liczyć na zaspokojenie swoich roszczeń z wpływów z tytułu spłaty pożyczki.
Ważnym aspektem jest także kwestia odsetek. W przypadku upadłości dłużnika odsetki naliczają się tylko do dnia ogłoszenia upadłości. Po tej dacie wierzyciele nie mogą już domagać się dalszych odsetek, co znacząco wpływa na ostateczne rozliczenie między stronami.
W przypadku umowy kredytu sytuacja wygląda analogicznie, jak w przypadku pożyczki. Jeśli bank nie wypłacił jeszcze kwoty kredytu, umowa automatycznie wygasa. Kredytobiorca nie może żądać wypłaty środków, nawet jeśli wszystkie formalności zostały wcześniej spełnione.
W sytuacji, gdy kredyt został wypłacony częściowo, umowa również wygasa w zakresie pozostałych do wypłaty środków. Kredytobiorca nie może ubiegać się o dalszą realizację umowy. Bank może dochodzić zwrotu już wypłaconej kwoty, składając odpowiednie roszczenia w postępowaniu upadłościowym.
Jeżeli kredyt został już wypłacony w całości, ogłoszenie upadłości kredytobiorcy powoduje natychmiastową wymagalność całej kwoty kredytu. Bank jako wierzyciel, może zgłosić swoje roszczenie do masy upadłościowej.
Upadłość kredytodawcy, czyli banku, nie wpływa na obowiązki kredytobiorcy. Kredytobiorca musi nadal spłacać kredyt zgodnie z harmonogramem.
Prawo upadłościowe przewiduje szczególne uprawnienie syndyka względem umowy leasingu. W przypadku ogłoszenia upadłości korzystającego (leasingobiorcy) syndyk może, za zgodą sędziego-komisarza, odstąpić od umowy z dniem ogłoszenia upadłości. Skorzystanie z tego uprawnienia powoduje, że umowa przestaje obowiązywać.
Upadłość leasingodawcy, choć rzadsza, również ma swoje konsekwencje. W takiej sytuacji umowa leasingu pozostaje w mocy, a korzystający nadal jest zobowiązany do spłaty rat. Syndyk reprezentujący leasingodawcę może jednak zdecydować o sprzedaży wierzytelności z tytułu umowy leasingu innemu podmiotowi. Korzystający powinien wówczas otrzymać jasne informacje o nowym właścicielu wierzytelności i dalszych zasadach współpracy.
Umowa zlecenia, ze względu na swój osobisty charakter i oparcie na zaufaniu stron, jest szczególnie wrażliwa na sytuację finansową zlecającego i przyjmującego zlecenie.
Gdy zlecający ogłasza upadłość, umowa zlecenia wygasa z mocy prawa w dniu ogłoszenia upadłości. Dzieje się tak, ponieważ z chwilą upadły traci możliwość zarządzania swoim majątkiem, a jego uprawnienia w tym zakresie przechodzą na syndyka. Co więcej umowa zlecenia opiera się na zaufaniu i osobistym charakterze relacji między stronami, co oczywiście nie może mieć miejsca w przypadku objęcia zarządu przez syndyka.
Gdy upadłość ogłasza przyjmujący zlecenie, umowa zlecenia nie wygasa automatycznie, ale każda ze stron ma prawo odstąpić od niej. Dzięki temu zlecający może szybko zabezpieczyć swoje interesy i znaleźć nowego wykonawcę zlecenia.
Ogłoszenie upadłości kontrahenta wpływa na losy wielu umów, takich jak zlecenie, najem, pożyczka, kredyt czy leasing. Każda z tych umów rządzi się swoimi zasadami, a ich ważność i dalsze trwanie zależą od szczególnych okoliczności sprawy. Upadłość może oznaczać wygaśnięcie umowy, konieczność jej wypowiedzenia lub wprowadzenie zmian w rozliczeniach między stronami.
Ze względu na złożoność przepisów i różnorodność sytuacji, warto w takiej sytuacji skonsultować się z prawnikiem. Profesjonalna pomoc pozwoli lepiej zrozumieć swoje prawa i obowiązki, a także skutecznie zabezpieczyć interesy. Dzięki temu można uniknąć kosztownych błędów i skomplikowanych sporów prawnych.
Absolwentka Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Członek Wielkopolskiej Izby Adwokackiej.
