Adwokat Poznań sprawy karne

Warunkowemu zawieszeniu podlega wyłącznie kara pozbawienia wolności, zatem nie ma możliwości zawieszenia kary grzywny lub kary ograniczenia wolności. Sąd może jednak orzec grzywnę jako karę dodatkową, jeżeli jej wymierzenie obok kary pozbawienia wolności na innej podstawie nie jest możliwe. Sąd może warunkowo zawiesić wykonanie kary pozbawienia wolności, jeżeli spełnione zostaną następujące przesłanki:

• wskutek niego miałoby ucierpieć dobro wspólnych małoletnich dzieci małżonków,
  

• sprawca w czasie popełnienia przestępstwa nie był skazany na karę pozbawienia wolności,
  

• skazanie w trybie warunkowego zawieszenia będzie wystarczające dla osiągnięcia wobec skazanego celów kary, w szczególności zapobieżenia powrotowi do przestępstwa.
  

Zawieszając wykonanie kary, sąd bierze pod uwagę przede wszystkim:

• postawę sprawcy,
• jego właściwości i warunki osobiste,
• dotychczasowy sposób życia,
• zachowanie się po popełnieniu przestępstwa.

Zawieszenie wykonania kary następuje na okres próby, który wynosi od roku do 3 lat i biegnie od uprawomocnienia się wyroku. Wobec sprawcy młodocianego oraz sprawcy, który popełnił przestępstwo z użyciem przemocy na szkodę osoby wspólnie zamieszkującej, okres próby wynosi od 2 do 5 lat.

Zawieszając wykonanie kary, sąd ma obowiązek wyznaczyć skazanemu dodatkowe obowiązki określone w przepisach prawa karnego materialnego, chyba że orzeka wobec niego środek karny – wówczas wyznaczenie dodatkowych obowiązków jest fakultatywne. Sąd orzeka przynajmniej jeden z obowiązków, do których należą:

• informowanie sądu lub kuratora o przebiegu okresu próby,
• przeproszenie pokrzywdzonego,
• wykonywanie ciążącego na nim obowiązku łożenia na utrzymanie innej osoby,
• wykonywanie pracy zarobkowej, do nauki lub przygotowania się do zawodu,
• powstrzymanie się od nadużywania alkoholu lub używania innych środków odurzających,
• poddanie się terapii uzależnień,
• poddanie się innej terapii, w szczególności psychoterapii lub psychoedukacji,
• uczestnictwo w oddziaływaniach korekcyjno-edukacyjnych,
• powstrzymanie się od przebywania w określonych środowiskach lub miejscach,
• powstrzymanie się od kontaktowania się z pokrzywdzonym lub innymi osobami w określony sposób lub zbliżania się do pokrzywdzonego lub innych osób,
• opuszczenie lokalu zajmowanego wspólnie z pokrzywdzonym,
• inne stosowne postępowanie w okresie próby, które może zapobiec popełnieniu ponownie przestępstwa.

Czas i sposób wykonania nałożonych obowiązków sąd określa po wysłuchaniu skazanego. Nałożenie dwóch obowiązków wymaga natomiast jego zgody – są nimi obowiązki poddania się terapii uzależnień oraz poddania się terapii, w szczególności psychoterapii lub psychoedukacji.

„Odwieszenie” kary pozbawienia wolności nastąpi wówczas, gdy skazany w orzeczonym okresie próby naruszył zasady porządku prawnego. Zależnie od rodzaju i stopnia przewinienia, zarządzenie wykonania kary może być:

1. obligatoryjne (obowiązkowe), tzn., że sąd nie ma wyjścia i musi zarządzić wykonanie kary
2. fakultatywne (dobrowolne), tzn., że sąd nie musi zarządzać wykonania kary, ale może to zrobić.

Obowiązkowo (obligatoryjnie) sąd zarządza wykonanie kary pozbawienia wolności, gdy:

• skazany w okresie próby rażąco narusza porządek prawny, w szczególności popełniając przestępstwo inne niż podobne do już popełnionego,  uchyla się od uiszczenia grzywny,  wykonania nałożonych na niego obowiązków, orzeczonych środków karnych, kompensacyjnych lub przepadku,
• skazany po wydaniu wyroku, ale przed jego uprawomocnieniem się, rażąco narusza porządek prawny, w szczególności w sytuacji, gdy popełni w tym czasie jakiekolwiek przestępstwo,
• po zajściu wymienionych wyżej okoliczności sąd uzna, że tylko w ten sposób może powstrzymać skazanego od popełnienia kolejnego czynu zabronionego i jest to jedyne rozwiązanie, które może dać szansę na jego resocjalizację.

Dobrowolne (fakultatywne) zarządzenie wykonania kary następuje natomiast wtedy, gdy

• skazany w okresie próby popełnił umyślnie przestępstwo podobne do tego, za które prawomocnie orzeczono karę pozbawienia wolności; taka przesłanka będzie spełniona kiedy np. oba przestępstwa skierowane są przeciwko temu samemu dobru prawnemu,
• skazany rażąco narusza porządek prawny ponownie używając przemocy lub groźby względem osoby najbliższej lub małoletniej z nim zamieszkującej (a kara z warunkowym zawieszeniem jej wykonania została orzeczona właśnie za przestępstwo z użyciem groźby lub przemocy względem takiej osoby),
• kurator sądowy udzieli skazanemu pisemnego upomnienia, a skazany nadal  rażąco narusza porządek prawny, nie uiszcza grzywny, uchyla się od orzeczonych środków karnych, kompensacyjnych, dozoru lub przepadku.

Sąd może zarządzić wykonanie zawieszonej kary w terminie do sześciu miesięcy od zakończenia okresu próby. Po upływie tego terminu, wydanie postanowienia odwieszającego karę pozbawienia wolności będzie niemożliwe.

Warunkowe umorzenie postępowania karnego polega na odstąpieniu od skazania na okres próby. Podobnie jak w przypadku warunkowego zawieszenia wykonania kary, stosuje się tzw. okres próby. Warunkowe przedterminowe zwolnienie nie może być zastosowane ę do sprawcy przestępstwa, które jest zagrożone karą przekraczającą 5 lat pozbawienia wolności.
‍
Sąd może warunkowo umorzyć postępowanie karne, jeżeli:

• wina i społeczna szkodliwość czynu nie są znaczne, czyli popełnione przestępstwo jest błahe,
• okoliczności popełnienia przestępstwa nie budzą wątpliwości,
• sprawca nie był wcześniej karany za przestępstwo umyślne,
• postawa sprawcy, jego właściwości i warunki osobiste oraz dotychczasowy sposób życia uzasadniają przypuszczenie, że pomimo umorzenia postępowania karnego będzie przestrzegał porządku prawnego, w szczególności nie nastąpi przez niego popełnienie przestępstwa ani wyrządzenie szkody.

Okres próby w przypadku warunkowego umorzenia wynosi od roku do 3 lat i biegnie od uprawomocnienia się orzeczenia.

Umarzając warunkowo postępowanie karne, sąd może w okresie próby oddać sprawcę pod dozór elektroniczny, dozór kuratora lub osoby godnej zaufania, stowarzyszenia, instytucji albo organizacji społecznej, do której działalności należy troska o wychowanie, zapobieganie demoralizacji lub pomoc skazanym.
‍
Sąd nakłada także na sprawcę obowiązek naprawienia szkody w całości albo w części,a w miarę możliwości również obowiązek zadośćuczynienia za doznaną krzywdę. Zamiast tych obowiązków sąd może orzec nawiązkę. Można nałożyć na sprawcę również inne obowiązki, orzekane w przypadku warunkowego zawieszenia wykonania kary, wymienione w art. 72 kodeksu karnego, a ponadto świadczenie pieniężne lub zakaz prowadzenia pojazdów 

Podjęcie umorzonego postępowania następuje obligatoryjnie (obowiązkowo), jeżeli sprawca:

• w okresie próby popełnił po raz kolejny przestępstwo umyślne, za które został prawomocnie skazany,
• po udzieleniu sprawcy pisemnego upomnienia przez sądowego kuratora zawodowego sprawca uchyla się od dozoru, wykonania nałożonego obowiązku lub orzeczonego środka karnego, środka kompensacyjnego lub przepadku, nie wykonuje zawartej z pokrzywdzonym ugody.

Fakultatywne (dobrowolnie) podjęcie umorzonego postępowania sądowego możliwe jest w sytuacji, gdy sprawca:

• w okresie próby rażąco narusza porządek prawny, w szczególności gdy popełnił inne przestępstwo niż to, za które został skazany,
• uchyla się od dozoru, wykonania nałożonego obowiązku lub orzeczonego środka karnego, środka kompensacyjnego lub przepadku,
• nie wykonuje zawartej z pokrzywdzonym ugody,
• po wydaniu orzeczenia o warunkowym umorzeniu postępowania, lecz przed jego uprawomocnieniem się, rażąco narusza porządek prawny, a w szczególności gdy w tym czasie popełnił przestępstwo.

Warunkowo umorzonego postępowania nie można podjąć później niż w ciągu 6 miesięcy od zakończenia okresu próby.

Instytucja warunkowego umorzenia postępowania jest czymś innym niż klasyczne umorzenie postępowania sądowego – oba następują bowiem z uwagi na innego rodzaju przesłanki. Warunkowe umorzenie może nastąpić w stosunku do niektórych tylko rodzajów przestępstw i sprawców, natomiast umorzenie w sytuacji wystąpienia tzw. negatywnych przesłanek procesowych określonych w art. 17 kodeksu postępowania karnego. Umorzenie postępowania karnego jest czynnością typowo procesową, na którą wpływ mają głównie czynniki niezależne od stron ani od sprawcy przestępstwa.

Wszczęte postępowanie umarza się z urzędu na każdym etapie postępowania, gdy:

• czynu nie popełniono albo brak jest danych dostatecznie uzasadniających podejrzenie jego popełnienia;
• czyn nie zawiera znamion czynu zabronionego albo ustawa stanowi, że sprawca nie popełnia przestępstwa,
• społeczna szkodliwość czynu jest znikoma,
• ustawa stanowi, że sprawca nie podlega karze,
• oskarżony zmarł,
• nastąpiło przedawnienie karalności,
• postępowanie karne co do tego samego czynu tej samej osoby zostało prawomocnie zakończone albo wcześniej wszczęte toczy się,
• sprawca nie podlega orzecznictwu polskich sądów karnych,
• brak skargi uprawnionego oskarżyciela,
• brak wymaganego zezwolenia na ściganie lub wniosku o ściganie pochodzącego od osoby uprawnionej, chyba że ustawa stanowi inaczej,
• zachodzi inna okoliczność wyłączająca ściganie.

Postępowanie przygotowawcze umarza się ponadto, jeżeli nie dostarczyło ono podstaw do wniesienia aktu oskarżenia lub podejrzany dopuścił się czynu w stanie niepoczytalności, a istnieją podstawy do zastosowania środków zabezpieczających.

Umorzone postępowanie przygotowawcze może być w każdym czasie podjęte na nowo na mocy postanowienia prokuratora, jeżeli nie będzie się toczyć przeciw osobie, która w poprzednim postępowaniu karnym występowała w charakterze podejrzanego.

Prawomocnie umorzone postępowanie przygotowawcze wznawia się jednakże przeciwko osobie, która występowała w charakterze podejrzanego, na mocy postanowienia prokuratora nadrzędnego nad tym, który wydał lub zatwierdził postanowienie o umorzeniu, wyłącznie wtedy, gdy ujawnią się nowe istotne fakty lub dowody nie znane w poprzednim postępowaniu sądowym albo gdy zachodzi okoliczność pozwalająca na podjęcie postępowania umorzonego w trybie absorpcyjnym.

Przed wydaniem postanowienia o podjęciu lub wznowieniu, prokurator może przedsięwziąć osobiście lub zlecić Policji dokonanie niezbędnych czynności dowodowych w celu sprawdzenia okoliczności uzasadniających wydanie postanowienia. Po wniesieniu aktu oskarżenia sąd umarza postępowanie, jeżeli stwierdzi, że postępowanie przygotowawcze wznowiono mimo braku podstaw.

Osoba skazana na karę pozbawienia wolności może ubiegać się o warunkowe przedterminowe zwolnienie po odbyciu przynajmniej połowy orzeczonej kary, nie wcześniej jednak niż po 6 miesiącach. Dłuższy okres obowiązuje natomiast w stosunku do skazanego w warunkach recydywy, powrotu do przestępstwa lub udziału w zorganizowanej grupie przestępczej – wówczas musi on odbyć trzy czwarte kary, a warunkowe przedterminowe zwolnienie nie może nastąpić wcześniej niż po upływie roku od momentu rozpoczęcia jej odbywania. Najsurowsze warunki obowiązują w przypadku skazania na karę 25 lat pozbawienia wolności oraz dożywotniego pozbawienia wolności – zwolnienie może nastąpić po odbyciu odpowiednio 15 i 25 lat kary.

Prawo karne szczegółowo reguluje także czynniki, które są badane przez sąd penitencjarny podczas rozpoznawania wniosku skazanego. Są nimi:

• postawa skazanego,
• jego właściwości i warunki osobiste,
• sposób życia przed popełnieniem przestępstwa,
• okoliczności popełnienia przestępstwa,
• zachowanie po popełnieniu przestępstwa i w czasie odbywania kary.

Wszystkie powyższe okoliczności muszą jednoznacznie wskazywać, że skazany po zwolnieniu będzie przestrzegał porządku prawnego, w szczególności nie popełni ponownie przestępstwa. Należy jednak pamiętać, że nawet pomimo spełnienia wszystkich przesłanek, sąd nie ma obowiązku przychylenia się do wniosku skazanego.

Wniosek o przedterminowe zwolnienie może napisać sam zainteresowany, kurator sądowy, wychowawca, Dyrektor Zakładu Karnego, bądź adwokat osadzonego. Opłata od wniosku wynosi 45 zł.

Podstawowym obowiązkiem skazanego zwolnionego przedterminowo z zakładu karnego, jest przestrzeganie porządku prawnego i powstrzymywanie się od ponownego popełnienia przestępstwa – pozostały czas kary stanowi bowiem w rozumieniu prawa karnego materialnego tzw. „okres próby”. Jeżeli zwolniony w okresie próby popełnił podobne przestępstwo umyślne, za które orzeczono prawomocnie karę pozbawienia wolności, sąd odwołuje warunkowe zwolnienie. Sąd może również odwołać warunkowe zwolnienie, jeżeli zwolniony w okresie próby rażąco narusza porządek prawny, w szczególności gdy popełnił inne przestępstwo albo gdy uchyla się od wykonania nałożonych obowiązków lub od dozoru. Jeżeli w okresie próby i w ciągu dalszych 6 miesięcy nie odwołano warunkowego zwolnienia, karę uważa się za odbytą z chwilą warunkowego zwolnienia.

Warunkowo zwolnionego sąd penitencjarny może w okresie próby oddać pod dozór kuratora sądowego, osoby godnej zaufania, stowarzyszenia, organizacji lub instytucji, oraz nałożyć na niego określone obowiązki, np.:

• informowania sądu lub kuratora o przebiegu okresu próby,
• przeproszenia pokrzywdzonego,
• wykonywania ciążącego na nim obowiązku łożenia na utrzymanie innej osoby,
• wykonywania pracy zarobkowej, do nauki lub przygotowania się do zawodu,
• powstrzymania się od nadużywania alkoholu lub używania innych środków odurzających,
• poddania się terapii uzależnień,
• poddania się terapii, w szczególności psychoterapii lub psychoedukacji,
• uczestnictwa w oddziaływaniach korekcyjno-edukacyjnych,
• powstrzymania się od przebywania w określonych środowiskach lub miejscach,
• powstrzymania się od kontaktowania się z pokrzywdzonym lub innymi osobami w określony sposób lub zbliżania się do pokrzywdzonego lub innych osób,
• opuszczenia lokalu zajmowanego wspólnie z pokrzywdzonym,
• innego stosownego postępowania karnego w okresie próby, które może zapobiec popełnieniu ponownie przestępstwa.

Orzeczenie dozoru jest obowiązkowe wobec młodocianego sprawcy przestępstwa umyślnego, sprawcy popełniającego przestępstwo w warunkach wielokrotnej recydywy, a także wobec sprawcy przestępstwa popełnionego w związku z zaburzeniami preferencji seksualnych oraz sprawcy, który popełnił przestępstwo z użyciem przemocy na szkodę osoby wspólnie zamieszkującej.

Odroczenie wykonania kary pozbawienia wolności jest możliwe wyłącznie wtedy, gdy skazany nie rozpoczął jeszcze jej odbywania.

Prawo karne wykonawcze wyróżnia dwa tryby odroczenia kary pozbawienia wolności – obligatoryjny (obowiązkowy) i fakultatywny (dobrowolny). Obowiązkowe odroczenie wykonania kary pobawienia wolności następuje w dwóch sytuacjach – choroba psychiczna skazanego lub inna ciężka choroba uniemożliwiającej jej wykonywanie. Za ciężką chorobę uznaje się przy tym taki stan skazanego, w którym umieszczenie go w zakładzie karnym może zagrażać życiu lub spowodować dla jego zdrowia poważne niebezpieczeństwo. Chorobę psychiczną muszą stwierdzić biegli z zakresu psychiatrii, przy czym nie ma znaczenia rodzaj ani stopień zaawansowania choroby – przyjmuje się, że każda choroba psychiczna stanowi przesłankę do odroczenia wykonania kary. W przypadku „innej ciężkiej choroby” skazany musi wykazać, że cierpi na schorzenie, które nie może być skutecznie leczone w warunkach więziennych, a nieleczone zagrażałoby jego życiu. Aby ta przesłanka mogła okazać się skuteczna, wymagane od skazanego będzie zebranie całej dokumentacji medycznej i złożenie przekonujących, wiarygodnych wniosków dowodowych w celu wykazania swojej choroby. Sąd odracza wykonanie kary do czasu ustania przeszkody.

Fakultatywne (dobrowolne) odroczenie wykonania kary może mieć miejsce wtedy, gdy:

• natychmiastowe wykonanie kary pociągnęłoby dla skazanego lub jego rodziny zbyt ciężkie skutki – na okres maksymalnie do roku,
• skazana kobieta jest w ciąży lub samotnie sprawuje opiekę nad dzieckiem – na okres do 3 lat po urodzeniu dziecka,
• liczba osadzonych w zakładach karnych lub aresztach śledczych przekracza w skali kraju ogólną pojemność tych zakładów – na okres do roku (w tym zakresie występują jednak wyjątki określone szczegółowo w art. 151 § 2 kodeksu karnego).

Odroczenie wykonania kary pozbawienia wolności może być udzielone kilkakrotnie, jednak łączny okres odroczenia nie może przekroczyć okresów wskazanych powyżej dla poszczególnych sytuacji uzasadniających odroczenie wykonania kary. Odraczając wykonanie kary pozbawienia wolności, sąd może zobowiązać skazanego do podjęcia starań o znalezienie pracy zarobkowej, zgłaszania się do wskazanej jednostki Policji w określonych odstępach czasu lub poddania się odpowiedniemu leczeniu lub rehabilitacji, oddziaływaniom terapeutycznym lub uczestnictwu w programach korekcyjno-edukacyjnych.

Podstawy udzielenia przerwy w wykonywaniu kary pozbawienia wolności dzielą się – podobnie jak w przypadku odroczenia wykonania kary – na obligatoryjne (obowiązkowe) i fakultatywne (dobrowolne). O przerwę można ubiegać się jedynie w czasie odbywania kary, czyli przebywając już w zakładzie karnym.

Obligatoryjnej przerwy w wykonaniu kary pozbawienia wolności sąd udziela w przypadku choroby psychicznej lub innej ciężkiej choroby uniemożliwiającej wykonywanie tej kary. Przerwa trwa do czasu ustania przeszkody. W tym aspekcie przesłanki są identyczne, jak przy odroczeniu wykonania kary.

Fakultatywna przerwa w odbywaniu kary pozbawienia wolności może zostać orzeczona przez sąd penitencjarny jeżeli przemawiają za tym ważne względy rodzinne lub osobiste. Są to pojęcia bardzo pojemne, a ich uzasadnienie może rodzić poważne problemy. Nie da się wyczerpująco wymienić wszystkich sytuacji, które pozwalają na ocenę, że względy rodzinne lub osobiste skazanego przemawiają za udzieleniem przerwy w wykonywaniu kary. Ocena, czy w konkretnej sprawie karnej występują okoliczności uzasadniające udzielenie przerwy w wykonaniu kary jest zadaniem sądu penitencjarnego rozpoznającego wniosek, który winien do każdej sprawy podchodzić indywidualnie.

Przerwa w karze pozbawienia wolności może być udzielona kilkakrotnie na okres jednego roku. W przypadku kobiety ciężarnej oraz osoby skazanej samotnie sprawującej opiekę nad dzieckiem, sąd może zarządzić przerwę w karze pozbawienia wolności na okres do 3 lat po urodzeniu dziecka. Nie można udzielić przerwy przed upływem roku od dnia ukończenia poprzedniej przerwy i powrotu po niej do zakładu karnego, chyba że zachodzi wypadek choroby psychicznej lub innej ciężkiej choroby skazanego albo inny wypadek losowy.

Rozłożenie kary grzywny na raty jest jak najbardziej możliwe. Decyzja taka może być jednak podjęta wyłącznie w wyjątkowych przypadkach, wskazanych w przepisach kodeksu karnego wykonawczego.

Sąd może rozłożyć grzywnę na raty na czas nieprzekraczający jednego roku, jeżeli natychmiastowe wykonanie grzywny pociągnęłoby dla skazanego lub jego rodziny zbyt ciężkie skutki. W wypadkach zasługujących na szczególne uwzględnienie, a zwłaszcza wówczas, gdy wysokość grzywny jest znaczna, można rozłożyć grzywnę na raty na okres do 3 lat. Kodeksowe przesłanki rozłożenia grzywny na raty pozostają zatem bardzo nieostre, a ocena, czy skutki takie zaistniały oraz czy ich charakter jest „ciężki” pozostaje w gestii sądu.

Badanie przesłanki „ciężkich skutków” dla skazanego i jego rodziny opierać się będzie przede wszystkim na analizie sytuacji majątkowej odbywającego karę oraz jego bliskich. Sąd oceni, czy skazany ma realną możliwość jednorazowej spłaty całej orzeczonej wobec niego grzywny. Istotne będą w tym kontekście w szczególności informacje zarobkach, ale także o zobowiązaniach finansowych obciążających skazanego i członków jego rodziny, np. zobowiązania alimentacyjne czy kredytowe. Niewątpliwie mają one bowiem wpływ na możliwości realizacji jednorazowej spłaty grzywny.

Sąd odwołuje rozłożenie grzywny na raty, jeżeli ujawniły się nowe lub poprzednio nieznane okoliczności, istotne dla rozstrzygnięcia. Rozłożenie grzywny na raty można odwołać również wówczas, gdy skazany uchybił terminowi płatności choćby jednej raty, chyba że wykaże, iż nastąpiło to z przyczyn od niego niezależnych.

Na postanowienie w przedmiocie rozłożenia grzywny na raty, jak również w przedmiocie odwołania rozłożenia grzywny na raty przysługuje zażalenie.

Policja może dokonać zatrzymania wyłącznie wtedy, kiedy istnieje uzasadnione podejrzenie popełnienia przestępstwa. Dodatkowymi przesłankami są przy tym obawa ucieczki lub ukrycia się osoby podejrzanej, albo zatarcia śladów przestępstwa, bądź też nie można ustalić jej tożsamości, albo istnieją przesłanki do przeprowadzenia przeciwko tej osobie postępowania przygotowawczego w trybie przyśpieszonym.

Zatrzymanie musi spełniać szereg wymagań formalnych określony w przepisach prawa karnego. Zatrzymany ma prawo do informacji o tym, kto go zatrzymuje i z jakiego powodu, a ponadto powinien zostać pouczony o prawie do kontaktu z prawnikiem. Zachęcamy w takim sytuacjach do skorzystania z pomocy prawnej naszej kancelarii adwokackiej od spraw karnych. Jeśli nie włada językiem polskim, ma prawo również do pomocy tłumacza.

Osobie zatrzymanej przez policję przysługuje szereg praw, mających na celu zapewnienie jej właściwej ochrony na wstępnym etapie postępowania karnego. Zatrzymanemu w postępowaniu karnym przysługują następujące uprawnienia:

• Prawo do informacji o przyczynie zatrzymania i do bycia wysłuchanym – zatrzymany powinien zostać poinformowany przez funkcjonariusza o w sposób zrozumiały o tym, dlaczego został zatrzymany i co zatrzymanie dla niego oznacza; policjant powinien ponadto podać swoje imię, nazwisko i stopień służbowy.
• Prawo do złożenia lub odmowy złożenia oświadczenia w swojej sprawie karnej – podstawowym prawem zatrzymanego jest prawo do odmowy składania jakichkolwiek wyjaśnień, w szczególności jeśli przyczyny zatrzymania są dla niego niejasne; zawsze zalecamy w pierwszej kolejności skontaktowanie się z adwokatem i nie składanie żadnych zeznań do momentu skonsultowania z nim swojej sytuacji.
• Prawo do niezwłocznego kontaktu z adwokatem lub radcą prawnym i bezpośredniej z nim rozmowy – funkcjonariusz nie ma prawa odmówić zatrzymanemu kontaktu z adwokatem (choćby początkowo telefonicznie) i wstrzymania się ze składaniem jakichkolwiek wyjaśnień do tego czasu.
• Jeżeli zatrzymany nie zna wystarczająco języka polskiego – prawo do korzystania z bezpłatnej pomocy tłumacza.
• Prawo do otrzymania odpisu protokołu zatrzymania – w protokole powinien znaleźć się opis przebiegu zatrzymania, a ponadto wyjaśnienia zatrzymanego, jeśli je złożył; osoba zatrzymana powinna przed podpisaniem protokołu dokładnie się z nim zapoznać i sprawdzić, czy wszystkie zawarte w nim informacje są zgodne z prawdą, zwłaszcza treść złożonych przez zatrzymanego wyjaśnień.
• Prawo do zawiadomienia osoby najbliższej lub innej wskazanej osoby, jak również pracodawcy, szkoły, uczelni, dowódcy oraz osoby zarządzającej przedsiębiorstwem zatrzymanego albo przedsiębiorstwem, za które jest on odpowiedzialny, o zatrzymaniu.
• Jeżeli zatrzymany nie jest obywatelem polskim – prawo do kontaktu z urzędem konsularnym lub z przedstawicielstwem dyplomatycznym państwa, którego jest obywatelem. Jeżeli nie posiada żadnego obywatelstwa – prawo do kontaktu z przedstawicielem państwa, w którym zatrzymany mieszka na stałe. Jeżeli przewiduje to umowa konsularna między Polską a państwem, którego zatrzymany jest obywatelem, właściwy urząd konsularny lub przedstawicielstwo dyplomatyczne zostaną poinformowane o zatrzymaniu również bez jego prośby.
• Prawo do wniesienia do sądu zażalenia na zatrzymanie w terminie 7 dni od dnia zatrzymania – w zażaleniu można się domagać zbadania zasadności, legalności oraz prawidłowości zatrzymania.
• Prawo do natychmiastowego zwolnienia, jeżeli przyczyny zatrzymania przestały istnieć albo po upływie 48 godzin od chwili zatrzymania, o ile zatrzymany nie zostanie w tym czasie przekazany do sądu z wnioskiem o zastosowanie tymczasowego aresztowania. W wypadku przekazania do sądu zatrzymany zostanie zwolniony, jeżeli w ciągu 24 godzin od przekazania nie zostanie mu doręczone postanowienie o zastosowaniu tymczasowego aresztowania.
• Dostęp do niezbędnej pomocy medycznej.

Zatrzymanie może trwać maksymalnie 48 godzin. W tym czasie prokurator musi wystąpić do sądu z wnioskiem o tymczasowe aresztowanie zatrzymanej osoby – w przeciwnym razie osoba taka powinna zostać zwolniona z aresztu po upływie dwóch dni. Zatrzymanego należy ponadto zwolnić na polecenie sądu lub prokuratora. Sąd ma natomiast 24 godziny od momentu złożenia wniosku przez prokuratora na podjęcie decyzji co do tymczasowego aresztowania zatrzymanego.

Powyższe oznacza, że zatrzymanie może trwać łącznie maksymalnie 72 godziny (3 dni), chyba że do tego czasu osobie zatrzymanej zostanie doręczone postanowienie o tymczasowym aresztowaniu. Wówczas policja nie ma obowiązku zwolnienia aresztowanego po upływie wskazanego czasu, a pozbawienie zatrzymanego wolności jest kontynuowane w ramach zastosowanego środka zapobiegawczego.

Zatrzymany poza swoimi uprawnieniami zmierzającymi do ochrony jego praw, ma również obowiązki. Musi zatem przede wszystkim:

• poddać się oględzinom ciała i badaniom niepołączonym z naruszeniem ciała,
• pozwolić pobrać sobie odciski palców,
• pozwolić się sfotografować i okazać innym osobom,
• poddać się pobraniu przez policjanta wymazu ze śluzówki policzków, o ile jest to konieczne i nie zagraża zdrowiu.

Gdy badania przeprowadza pracownik służby zdrowia, zatrzymany musi zgodzić się na:

• badania psychologiczne i psychiatryczne,
• badania połączone z dokonaniem zabiegów na ciele, których przeprowadzenie jest niezbędne, a nie łączy się z zabiegiem chirurgicznym i nie zagraża zdrowiu.

Zatrzymany może poprosić, żeby oględzin i badań jego ciała dokonała osoba tej samej płci.

W rozumieniu prawa karnego procesowego, za podejrzanego uważa się osobę, co do której wydano postanowienie o przedstawieniu zarzutów albo której bez wydania takiego postanowienia postawiono zarzut w związku z przystąpieniem do przesłuchania w charakterze podejrzanego.

Osoba, która została zatrzymana przez Policję nie staje się automatycznie podejrzanym – jest ona dopiero osobą podejrzaną, to znaczy taką, którą podejrzewa się o popełnienie przestępstwa, ale której nie przedstawiono jeszcze formalnie zarzutu. Jest to także pewien etap przejściowy w sytuacji, w której świadek ma stać się podejrzanym. Świadek, który stał się podejrzanym, musi zostać ponownie przesłuchany, nawet jeśli składał już zeznania – miały one bowiem inny charakter, a świadka obciążał obowiązek składania wyjaśnień zgodnie z prawdą. Podejrzany natomiast zyskuje prawo do swojej obrony, zatem jego wypowiedzi nie będą miały charakteru zeznań – może on nawet odmówić składania jakichkolwiek wyjaśnień, a za fałszywe wyjaśnienia nie zostanie on pociągnięty do odpowiedzialności karnej.

Tak. Już w momencie zatrzymania przez policję nabywamy prawo do kontaktu z prawnikiem. Obrońcą w sprawach karnych może być zarówno adwokat, jak i radca prawny. Obrońcę może ustanowić samodzielnie podejrzany, udzielając mu odpowiedniego upoważnienia, zaś w sytuacji, kiedy podejrzany przebywa w areszcie (najczęściej na skutek tymczasowego aresztowania) – może tego za niego dokonać osoba bliska, np. żona, mąż, partner, rodzice, rodzeństwo. Taka czynność musi być jednak następnie potwierdzona przez samego podejrzanego.

Ustanowienie obrońcy na jak najwcześniejszym etapie postępowania przygotowawczego jest niezwykle ważne – umożliwi bowiem skuteczną ochronę interesów i praw podejrzanego/oskarżonego już od pierwszych czynności dokonywanych przez organy ścigania. Adwokat może uczestniczyć nie tylko we wszystkich przesłuchaniach swojego klienta, ale także świadków czy biegłych i zadawać im dodatkowe pytania. Umożliwi to kancelarii adwokackiej uzyskanie pełniejszego obrazu zdarzeń prezentowanych przez przesłuchiwane osoby, którego na etapie postępowania sądowego mogą już nie pamiętać – wówczas sąd odczytuje ich zeznania złożone właśnie w toku postępowania przygotowawczego.

W razie zatrzymania lub otrzymania informacji o postawieniu zarzutów, rekomendujemy zatem kontakt z adwokatem / radcą prawnym najszybciej, jak będzie to możliwe.

Tymczasowe aresztowanie jest jednym ze środków zapobiegawczych w postępowaniu karnym. Stosuje się je w celu zabezpieczenia prawidłowego toku postępowania sądowego, a wyjątkowo także w celu zapobiegnięcia popełnieniu przez oskarżonego nowego, ciężkiego przestępstwa; można je stosować tylko wtedy, gdy zebrane dowody wskazują na duże prawdopodobieństwo, że oskarżony popełnił przestępstwo. W postępowaniu przygotowawczym można stosować środki zapobiegawcze tylko względem osoby, wobec której wydano postanowienie o przedstawieniu zarzutów, tj. względem podejrzanego.

Tymczasowe aresztowanie i pozostałe środki zapobiegawcze można stosować, jeżeli zachodzi:

• uzasadniona obawa ucieczki lub ukrycia się oskarżonego, zwłaszcza wtedy, gdy nie można ustalić jego tożsamości albo nie ma on w kraju stałego miejsca pobytu;
• uzasadniona obawa, że oskarżony będzie nakłaniał do składania fałszywych zeznań lub wyjaśnień albo w inny bezprawny sposób utrudniał postępowanie karne;
• uzasadniona obawa, że oskarżony, któremu zarzucono popełnienie zbrodni lub umyślnego występku, popełni przestępstwo przeciwko życiu, zdrowiu lub bezpieczeństwu powszechnemu, zwłaszcza gdy popełnieniem takiego przestępstwa groził (wyjątkowo).

Jeżeli oskarżonemu zarzuca się popełnienie zbrodni lub występku zagrożonego karą pozbawienia wolności, której górna granica wynosi co najmniej 8 lat, albo gdy sąd pierwszej instancji skazał go na karę pozbawienia wolności nie niższą niż 3 lata, potrzeba zastosowania tymczasowego aresztowania w celu zabezpieczenia prawidłowego toku postępowania sądowego może być uzasadniona grożącą oskarżonemu surową karą.

Podstawę orzeczenia o zastosowaniu lub przedłużeniu tymczasowego aresztowania mogą stanowić ustalenia poczynione na podstawie:

• dowodów jawnych dla oskarżonego i jego obrońcy;
• dowodów z zeznań świadków, których nie udostępniono oskarżonemu lub jego obrońcy ze względu na uzasadnioną obawę niebezpieczeństwa dla życia, zdrowia albo wolności świadka lub osoby dla niego najbliższej.

Powyższe oznacza, że zastosowanie przez sąd tymczasowego aresztowania na podstawie dowodów nieudostępnionych oskarżonemu i jego obrońcy może stanowić podstawę do ewentualnego zażalenia na postanowienie sądu w tym przedmiocie.

Postanowienie o tymczasowym aresztowaniu w postępowaniu przygotowawczym na wniosek prokuratora wydaje sąd rejonowy, w którego okręgu prowadzi się postępowanie, a w wypadkach niecierpiących zwłoki także inny sąd rejonowy. Po wniesieniu aktu oskarżenia tymczasowe aresztowanie stosuje sąd, przed którym sprawa się toczy.

We wniosku o zastosowanie tymczasowego aresztowania prokurator wymienia:

• dowody wskazujące na duże prawdopodobieństwo, że oskarżony popełnił przestępstwo,
• okoliczności przemawiające za istnieniem zagrożeń dla prawidłowego toku postępowania lub możliwości popełnienia przez oskarżonego nowego, ciężkiego przestępstwa,
• podstawę stosowania środka zapobiegawczego i konieczności jego stosowania.

Prokurator w swoim wniosku zobowiązany jest uzasadnić, że żaden inny nieizolacyjny środek zapobiegawczy nie będzie wystarczający dla zapewnienia prawidłowego toku postępowania.

Sąd po otrzymaniu wniosku powinien wysłuchać podejrzanego/oskarżonego. Następnie ma zaledwie 24 godziny na rozpoznanie wniosku prokuratora. Jeżeli w trakcie tego czasu nie wyda postanowienia o zastosowaniu tymczasowego aresztowania, ma obowiązek natychmiast zwolnić podejrzanego/oskarżonego z aresztu. W treści postanowieniu o tymczasowym aresztowaniu sąd musi określi czas jego trwania oraz termin, do którego środek zapobiegawczy ma być stosowany, jak również wyjaśnić, dlaczego nie uznał za wystarczające zastosowanie innego środka zapobiegawczego.

Tymczasowe aresztowanie może być orzeczone przez sąd maksymalnie na okres 3 miesięcy. W praktyce jednak okres tymczasowego aresztowania znacząco się wydłuża i trwać może nawet do zakończenia postępowania przed sądem. Umożliwiają to przepisy pozwalające sądowi na przedłużenie okresu tymczasowego aresztowania o kolejne trzymiesięczne okresy (zob. poniżej).

Czas trwania tymczasowego aresztowania liczy się od dnia zatrzymania – oznacza to, że orzeczony przez sąd okres rozpoczyna się niejako „w przeszłości”, od dnia faktycznego pozbawienia podejrzanego wolności.

Tak. Jest to bardzo częsta praktyka – szacunkowe statystyki wskazują, że niemal 20% osób tymczasowo aresztowanych przebywa w areszcie ponad dwa lata.

Przedłużenie tymczasowego aresztowania jest obwarowane ścisłymi warunkami – można je przedłużyć na okres nieprzekraczający łącznie 12 miesięcy, jeżeli ze względu na szczególne okoliczności prowadzonej sprawy nie można było ukończyć postępowania przygotowawczego w terminie 3 miesięcy. Wniosek o przedłużenie składa – podobnie jak wniosek pierwotny – prokurator, a rozpoznaje go sąd pierwszej instancji właściwy do rozpoznania sprawy. Łączny okres stosowania tymczasowego aresztowania do chwili wydania pierwszego wyroku przez sąd pierwszej instancji nie może przekroczyć 2 lat.

W przypadku zbiegu tymczasowego aresztowania z wykonywaną karą pozbawienia wolności orzeczoną w innej sprawie karnej do okresów wskazanych powyżej, zalicza się okres odbywania przez tymczasowo aresztowanego kary pozbawienia wolności.

Wyjątkowo można przedłużyć tymczasowe aresztowanie nawet na okres przekraczający wskazane maksymalne 2 lata. Dokonać tego może wyłącznie sąd apelacyjny, w którego okręgu prowadzi się postępowanie, na wniosek sądu, przed którym sprawa się toczy, a w postępowaniu przygotowawczym na wniosek właściwego prokuratora bezpośrednio przełożonego wobec prokuratora prowadzącego lub nadzorującego śledztwo – jeżeli konieczność taka powstaje w związku z zawieszeniem postępowania karnego, czynnościami zmierzającymi do ustalenia lub potwierdzenia tożsamości oskarżonego, wykonywaniem czynności dowodowych w sprawie o szczególnej zawiłości lub poza granicami kraju, a także celowym przewlekaniem postępowania przez oskarżonego.

Jeżeli zachodzi potrzeba stosowania tymczasowego aresztowania po wydaniu pierwszego wyroku przez sąd pierwszej instancji, każdorazowe jego przedłużenie może następować na okres nie dłuższy niż 6 miesięcy.

Na postanowienie sądu apelacyjnego przysługuje zażalenie do sądu apelacyjnego orzekającego w składzie trzech sędziów.

Prawo do obrony jest fundamentalnym i podstawowym prawem podejrzanego/oskarżonego w procesie karnym. Podejrzany nie ma obowiązku składania jakichkolwiek wyjaśnień, ale też obciążania samego siebie. Teoretycznie zatem tak – podejrzany może składać nieprawdziwe wyjaśnienia bez konsekwencji prawnych. Może kłamać co do okoliczności związanych z popełnieniem przestępstwa oraz swojej winy.

Bezkarność podejrzanego ma jednak pewne ograniczenia nawet w przypadkach związanych z prawem do obrony – kłamać można bowiem wyłącznie w takim zakresie, w jakim służyć to będzie obronie podejrzanego i ma na celu uniknięcie odpowiedzialności za popełnione przestępstwo lub zmniejszenie swojej winy. Tym samym podejrzany nie może zeznawać nieprawdy w zakresie, w jakim jego wypowiedzi dotyczą innych osób, na przykład współsprawców – takie kłamstwo nie będzie miało ochronić oskarżonego, ale inną osobę, zatem nie korzysta z ochrony prawnej. Podejrzany/oskarżony nie może także pomawiać fałszywie innych osób o współudział w przestępstwie celem ukrycia tożsamości rzeczywistych współuczestników przestępstwa.

Oznacza to, że odpowiedź na postawione pytanie jest co do zasady twierdząca, jednak prawo to składania fałszywych wyjaśnień przez podejrzanego nie pozostaje nieograniczone.

W kodeksie karnym przewidziano przepis, zgodnie z którym każdy, kto składając zeznanie mające służyć za dowód w postępowaniu sądowym lub w innym postępowaniu prowadzonym na podstawie ustawy, zeznaje nieprawdę lub zataja prawdę, podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8.

Należy zatem potwierdzić, że za składanie fałszywych zeznań grozi surowa odpowiedzialność w postaci kary pozbawienia wolności – jest to regulacja wyszczególniona wprost przez prawo karne materialne. Kara jest nieco mniej dotkliwa, jeżeli fałszywe zeznania składane są przez daną osobę z obawy przed odpowiedzialnością karną grożącą jej samej lub jej najbliższym – wówczas wymiar kary jest niższy i wynosi od 3 miesięcy do 5 lat. Warto dodać, że osoba bliska dla oskarżonego ma prawo odmowy składania zeznań lub odpowiedzi na poszczególne pytania – jeśli nie została o tym prawie poinformowana, nie podlega karze.
‍
Funkcjonariusz lub sąd przyjmujący zeznania ma bezwzględny obowiązek poinformować zeznającego o odpowiedzialności karnej za fałszywe zeznanie lub odebrać od niego przyrzeczenie.

Przepisy polskiego kodeksu postępowania karnego z dnia 1997 roku (dalej „k.p.k.”) określają sytuacje, w których dopuszczalne jest wystąpienie do właściwego sądu lub innego organu państwa członkowskiego Unii Europejskiej o wykonanie prawomocnie orzeczonej kary pozbawienia wolności.

Obowiązek wprowadzenia powyżej regulacji do polskiego porządku prawnego wynika z Decyzji ramowej Rady Unii Europejskiej 2008/947/WSiSW z dnia 27 listopada 2008 roku (Dz. Urz. UE L Nr 337 z dnia 16 grudnia 2008 roku, s. 102). Przepisy unijne nałożyły na wszystkie państwa członkowskie Unii Europejskiej powinność wprowadzenia do krajowego porządku prawnego przepisów, które umożliwiałby wzajemne uznawanie i przejmowanie do wykonania wyroków skazujących. Regulacje odnoszące się do wspomnianego wyżej obowiązku umiejscowione zostały w art. 611t i nast. k.p.k.

Z wnioskiem o przekazanie kary pozbawienia wolności na terytorium innego państwa członkowskiego może wystąpić przede wszystkim skazany lub jego obrońca. Warunki wystąpienia z wnioskiem o wykonanie kary pozbawienia wolności poza terytorium Polski określa art. 611u i nast. k.p.k. W myśl tego przepisu wniosek taki może zostać złożony w sytuacji, gdy:

1. wyrok skazujący obywatela Polski lub cudzoziemca na karę lub inny środek karny jest prawomocny,

2. osoba wobec której wydano prawomocny wyrok karny posiada w innym państwie członkowskim Unii Europejskiej legalne stałe miejsce pobytu (o ile przebywa w tym państwie lub oświadcza, że zamierza tam powrócić) oraz
‍
3. przekazanie prawomocnego wyroku skazującego na karę pozbawienia wolności do wykonania na terytorium innego państwa jest zasadne, jeśli wykonanie kary na terytorium innego państwa pozwoli w większym stopniu zrealizować wychowawcze i zapobiegawcze cele kary.

Z taką sytuacją będziemy mieli do czynienia wówczas, gdy np. skazany ma rodzinę poza granicami Polski, w kraju, w którym chciałby wykonywać karę pozbawienia wolności. Naszej Kancelarii udało się przeprowadzić wiele postępowań, w których wykonanie kary orzeczonej wobec obywatela polskiego zostało przekazane za granicę i to nawet wówczas, gdy członkowie jego rodziny byli Polakami

Zgoda skazanego nie jest konieczna w każdym wypadku. Skazany powinien wyrazić zgodę na przekazanie orzeczenia do wykonania innemu państwu członkowskiemu Unii Europejskiego, chyba że:

1. posiada obywatelstwo danego państwa członkowskiego Unii Europejskiej,

2. posiada w tym państwie członkowskim stałe lub czasowe miejsce pobytu,

3. jest to państwo członkowskie, do którego skazany zostanie po odbyciu kary bądź zwolnieniu z zakładu karnego wydalony na podstawie prawomocnej decyzji o zobowiązaniu cudzoziemca do powrotu oraz

4. dane państwo członkowskie było miejscem, do którego skazany zbiegł z obawy przed toczącym się w Polsce postępowaniem karnym lub obowiązkiem odbycia orzeczonej kary.

W sytuacji spełnienia przez skazanego przesłanek na odbycie kary pozbawienia wolności na terytorium innego państwa członkowskiego, można wystąpić z takim wnioskiem. Wniosek należy skierować do właściwego sądu okręgowego, w którego okręgu wydano orzeczenie skazujące. Takie wystąpienie może nastąpić również na wniosek właściwego sądu, innego organu państwa członkowskiego lub Ministra Sprawiedliwości.

Sąd rozpoznaje sprawę wniosku o przekazane na posiedzeniu, na którym ma prawo wziąć udział prokurator, pokrzywdzony, skazany oraz jego obrońca.

Należy jednak mieć na uwadze, że sąd okręgowy może nie przychylić się do złożonego przez skazanego wniosku. Jeśli jednak decyzja sądu w tym zakresie będzie pozytywna, wówczas występuje on do danego państwa członkowskiego o wyrażenie zgody na przyjęcie wykonania orzeczenia. Istnieje prawdopodobieństwo, że państwo docelowe może nie wyrazić zgody na przyjęcie kary do wykonania. Dopiero w sytuacji, gdy dane państwo wyrazi zgodę, nie ma prawnych przeszkód, by skazany odbył karę pozbawienia wolności w tym państwie.

W razie wystąpienia z wnioskiem o wykonanie orzeczenia na terytorium innego państwa członkowskiego, postępowanie wykonawcze ulega zawieszeniu. Po przeprowadzeniu posiedzenia i wydaniu rozstrzygnięcia przez sąd właściwy o zakończeniu wykonania orzeczenia na terytorium innego państwa, sąd podejmuje zawieszone postępowanie a następnie je umarza.Co istotne – na postanowienie sądu w przedmiocie przekazania do wykonanie kary pozbawienia wolności nie przysługuje zażalenie.